İKİNCİ DÖNEM 37. H.den 100. H. yılına kadar olan dönem.

Bu dönem, Hz. Ali (r.a.)nın halifeliğinin ikinci yarısından itibaren başlar. Bu dönemde bazı bid'atler başgösterir. Bu da siyasî çekişmelerin bir sunucu idi. Çünkü sahabeye bir çok meseleler geliyordu, onlar da kendi malumatları doğrultusunda meseleye yaklaşıyorlardı. Hz Ali (r.a.) döneminde Haricîler ve Şiîler ortaya çıktı. Her iki fırka da birbirlerine karşı idiler. Birisi Hz. Ali'yi tekfir ederek, ondan uzak kalıyordu ki bunlar Haricîlerdi. Diğeri de Hz. Ali'ye yardım ediyor ve onu destekliyordu.

Daha sonra zikredeceğimiz Kaderiye ve Mürcie mezhepleri ortaya çıkmışlardır. Allah izin verirse her fırkanın ortaya çıkardığı bid'atleri tek tek ele alacağız.

a. Haricîlik bid'ati:

Haricîler, Hz. Ali (r.a.) zamanında hicretin 37. yılında ortaya çıktılar. Bunlar önceleri Hz. Ali'yi Hakem olayını kabul etmeye zorlayanlar oldukları halde, daha sonraları. Hakemlik olayını kabul ettiğinden dolayı Hz. Alİ'ye karşı çıkanlardır. Çünkü Muaviye (r,a,)'nın taraftarları (ordusu), Kur'ân'ı havaya kaldırarak, aramızda Kur'ân hakem olsun manasında bir fikir ortaya atmışlardı. Haricîler, Hz.Ali'yi hakemliği kabul etmeye zorlamışlardı. Bunun bir hile olduğu anlaşılınca, Hz.Ali, Haricîlere, kendisini zorlayanların, bizzat kendileri olduğunu hatırlatmış ise de onlar: "Bizim, bu önceki halimiz küfür idi. Fakat sonra gerçeği anladık ve Allah'a tevbe ettik. Sen de bizim gibi tevbe et de, biz sana biatte bulunalım" düşüncesini ileri sürdüler. Taberî tarihi: 1/57,66,72.

Çünkü Haricîler, bu hakem olayında konuyu yanlış yorumlayarak: "Hz, Ali. Allah'ın dini konusunda insanları hakem kabul etti" iddiasını ileri sürdüler.

Nitekim Haricilerden birisi Hz. Ali'ye şöyle diyordu: "Ey Ali! Allah'a yemin olsun ki, eğer sen, insanların hakemliğini Allah'ın kitabına bırakmazsan, kesinlikle seninle savaşırım.

Bu savaşı sürdürürken de, Allah rızasını kazanmak için sürdürürüm.( Taberî tarihi: 5/72)

Haricilerin bu noktadaki kuşkuları şu âyetlere dayanıyordu: "Kim Allah'ın indirdiğiyle hükmetmezse işte onlar kâfirlerin ta kendisidirler."

"Allah'ın buyruğuna dönûnceye kadar saldıran tarafla vuruşun," (Hucurât: 49/9).

Gerekçeleri şu idi: Allah'ın emri ve hükmü, saldırgan tarafla savaşmaktır. Allah'ın bu emrine rağmen Hz. Ali onlarla savaşı bıraktı, çünkü hakemin kararına uydu. Böylece de her şeyden münezzeh olan yüce Allah'ın hükmünü terketmiş oldu. Allah'ın hükmünü terkeden bir kimse de:

"Kim Allah'ın indirdiğiyle hükmetmezse İşte onlar kâfirlerin tâ kendisidirler." (Mâide. 5/44) âyetinin bir gereği olarak kâfir olur. Bk. Makalâtu'l-İslâmiyyîn: 2/141

Hz. Ali (r.a ), Hakemlik konusunda onların kafalarını kurcalayan noktayı izale etmek için çok çalıştı. Çünkü âyette yer alan Allah'ın hükmü gereği, iki hakeme Kur'ân'ın mahkum ettiğini mahkum. Hakkın, teslim ettiğini teslim etmeleri şart koşulmuştu. Kaldı ki Kur'ân-ı Kerîm, iki kapak arasında yer alan yazılı metindir, yani Allah'ın hükmüdür, O konuşmaz. Ancak ona dayanarak insanlar konuşurlar. Taberî tarihi: 5/64-66.

Fakat Hariciler, Hz. Ali'nin tüm açıklamalarını reddettiler, kabul etmediler, sapıklıklarında ısrar edip durdular. Nihayet sonuçta da iş onlarla savaşmaya kadar gitti.

Bunun içindir ki Haricîlerin kesinlikle büyük günah işleyeni kâfir sayarlar, kanı ve malını da helal kabul ederler. Eş'arîler, Necidlileri bundan istisna etmişler, yani bunlara göre, büyük günah işleyenler tekfir edilemezler. Ancak Şehristani ve başkalarıysa Haricîler'den hangi grup olursa olsun, hiçbirini ayırdetmeksizin hepsini kâfir sayarlar. Bk. Makalât: 1/186;el-Milel:1/114 ve el- Fetâvâ: 3/279.